Helmen vol Verhalen

Soms zwaar om te dragen en soms onmogelijk om uit te spreken

De eerste weken van het onderzoek heb ik doorgebracht in het verhaal van mijn opa. Ik ben ondergedompeld in de archiefstukken, foto’s, boeken en documentaires, die mij meenemen in de tijdsgeest en de details. Het is alsof er in mijn hoofd een onbekende film afspeelt, gereconstrueerd op basis van de archiefstukken en foto’s. Ik doorleef de gevoelens die zich aandienen. Intens, maar zo waardevol en boeiend.

De stilte waarin mijn opa verder leefde na zijn tijd in voormalig Nederlands Indië en de schat aan documenten en foto’s die hij zorgvuldig heeft bewaard en nagelaten krijgt een nieuwe betekenis: het verhaal dat hij niet kon vertellen, lag al klaar voor iemand die hier ooit woorden en betekenis aan kon geven.

Gisteren stond ik in een hele andere setting. De tentoonstelling Helmen vol Verhalen in Museum Elburg. Een expositie waarin veteranen hun diep persoonlijke ervaringen delen via kunst.

De indrukwekkende tentoonstelling weerspiegelt de meervoudigheid die ik ook in mijn onderzoek tegenkom. Het gaat hierbij niet om tegenstellingen, maar juist om de meervoudigheid die tegelijk bestaat en met elkaar verbonden is: de mens én de militair, kracht én kwetsbaarheid, individu én collectief, plicht én compassie. Maar bovenal laat de expositie de impact zien van militaire missies. De sporen die ze nalaten in levens, in families, in de samenleving en in ons collectieve geheugen. Via de kunstobjecten werden de verhalen die vaak niet verteld kunnen worden indrukwekkend voelbaar.

Als onderdeel van de participatiekunst mocht ik een embleem opspelden. Ik koos er voor het embleem van de 7 December Divisie op het hart te spelden. Voor mijn opa. Voor alle jongens die in stilte terug kwamen. Voor het besef dat hun verhaal onderdeel is van ons gezamenlijke verhaal. Als erkenning van deze veteranen. En als symbool van de verbondenheid die ik met hen voel.

De kern van mijn zoektocht is misschien wel om de meervoud in de stilte van mijn opa te vatten, zodat we samen leren luisteren naar wat onverteld bleef. Want zijn verhaal verdwijnt niet. Het leeft in ons, in onze families en in onze samenleving.

Wat is jouw verbondenheid met niet vertelde verhalen?

De expositie Helmen vol Verhalen is tot 8 november nog te zien in Museum Elburg. Een bijzondere en indrukwekkende ervaring die meer dan de moeite waard is om te bezoeken.