We zaten tegenover elkaar, de zoon en ik. Hij met zijn foto’s, ik met de mijne. En met weinig woorden over wat we wisten of ooit hadden gehoord. Twee kinderen van mannen die met elkaar in dezelfde compagnie hebben gezeten in Indië, op dezelfde tijd, op dezelfde plaats. Beiden hadden zij hun leven lang er over gezwegen.
In ons gesprek werd opnieuw snel zichtbaar hoe het trauma van deze mannen stilzwijgend is doorgegeven. Het universele verdriet en het gevoel van onrecht bij kinderen van Indiëveteranen raken me weer, omdat ze het mijne spiegelen.
Die ochtend voor mijn vertrek naar de zoon kwam ik een mooie tekst tegen: De leegte. Een tekst die sprak van duisternis die niet leeg is, maar vol. Vruchtbare leegte, waarin zaden wachten om te ontkiemen. Leegte die intimiderend én troostend tegelijk is. Een leegte die je dwingt om de controle los te laten en te vertrouwen dat er onzichtbaar iets ontstaat.
Tijdens onze ontmoeting vulde de leegte zich plotseling met een puzzelstukje. In mijn familie heb ik gehoord dat mijn opa in Indië een kameraad verloor. Ze sliepen naast elkaar. Op een nacht werd de kameraad in zijn slaap gedood. Mijn opa overleefde. Na zijn thuiskomst bracht hij een brief naar de moeder van die kameraad. Verder weten we weinig. Alleen dat mijn opa hier mee heeft moeten leven.
In de fotocollectie van mijn opa vond ik enige tijd geleden beelden van begrafenissen van kameraden. Eén naam kwam daarbij naar boven en verwees mij naar de militaire verslagen van het bataljon. De uitsluitende zekerheid dat deze naam bij het verhaal hoorde kreeg ik echter niet.
In de collectie van de zoon zat dezelfde foto met dezelfde naam. Op de achterkant van deze foto was echter wel iets geschreven. “Gesneuveld 3 nov. ‘47 Begraven 3 nov. ‘47.”
Die datum sloeg in. Het was de verjaardag van mijn opa. Zijn verjaardag die samenvalt met de dood van zijn kameraad. Plotseling was de leegte niet alleen donker, maar ook vol. Vol van betekenis, van verdriet en van nieuwe vragen.
Toen ik aan dit onderzoek begon, gaf ik mezelf de opdracht om de stilte van mijn opa te vullen met woorden. Nu ervaar ik dat sommige leegtes zich niet laten dichten, omdat je niet alles kunt weten. In de archieven vind ik informatie en feiten. In de verhalen hoor ik ervaringen die soms botsen met die informatie en feiten. Het verschil daartussen maakt de leegte alleen maar zichtbaarder: wat is waarheid, wat is herinnering? Ik leer nu dat ik de leegte in vertrouwen mag betreden en dat er onder de oppervlakte waardevolle inzichten groeien, zoals bij de foto in de collectie van de zoon van mijn opa’s kameraad.
Hoe ga jij om met dingen die je niet meer te weten krijgt?
Reactie plaatsen
Reacties